Co z tą Mafią?

Myślę, że wielu z was po zakończeniu przygód Vito Scalettiego miało podobne uczucie. Na najnowszą produkcję 2K Czech czekało wielu. Nawet tacy, którzy podobnie jak ja nie grali w część pierwszą. Zapowiedzi, obietnice i publikowane materiały mówiły jedno – szykuje się hit, wielka gangsterska przygoda w przepięknym Empire Bay w oczywisty sposób wzorowanym na Nowym Jorku. Któż nie chciałby poczuć się jak Al Capone i jego towarzysze spod ciemnej gwiazdy (tak, wiem, że on działał głównie w Chicago…)?

Dlatego też premiery drugiej części Mafii po prostu przepuścić nie mogłem. Choć początkowo oszukiwałem sam siebie, że wytrzymam, że kupię za jakiś czas, że przecież mam w co grać, nie wytrzymałem i zameldowałem się w sklepie po swoją kopię gry dwa dni po jej premierze. Kolejne wieczory upływały pod znakiem rabunków, zabójstw, rodzinnych vendett etc. Choć bawiłem się naprawdę dobrze po zakończeniu zabawy nie mogłem się pozbyć uczucia rozczarowania. I nie wynikało ono z faktu, że znalazłem tylko 10 z 50 króliczków Playboya…

Mafia II okazała się najzwyczajniej w świecie nie tym czego się spodziewałem, lub raczej nie tym co mi obiecywano. Fabularnie gra prezentuje się naprawdę nieźle jednak podział jej na stosunkowo krótkie rozdziały sprawił, że zamiast spójnej historii miałem wrażenie obcowania z „gangsterskimi historyjkami w 14-tu aktach”. Sytuacji nie ratował nawet fakt iż owe historyjki tworzyły jedną wspólną opowieść. Taka konstrukcja gry, jak i jej całkowita liniowość sprawiały, że nader często czułem się niejako ubezwłasnowolniony przez jej twórców. Wielokrotnie z bezsilnością obserwowałem jak Vito pakuje się w kolejne kłopoty, lub rozwiązuje sprawę w zupełnie inny sposób niż chciałbym to zrobić. I nie mówię tu o zupełnej otwartości scenariusza, ale choć drobnej możliwości wyboru. Coś w stylu Mass Effectowego „oszczędzić lub nie”, „współpracować czy walczyć”. Niestety casus Mafii przekonał mnie ostatecznie, że tworzenie w pełni liniowych gier, które chcą udawać gry otwarte (vide pozornie żyjące miasto) w roku 2010 zupełnie się nie sprawdza. I przyznam, że nie rozumiem dlaczego 2K Czech nie mogło pokusić się o pewną otwartość skoro sprawdza się ona od wielu lat, czego najlepszym przykładem mający już dekadę Deus Ex!

Pułapką dla twórców przygód Vito okazało się również samo Empire Bay. Nie przeczę – skąpane strugami deszczu czy przykryte śniegiem wygląda wyśmienicie. Stroje, samochody, architektura i wreszcie doskonała muzyka w radiu – to wszystko buduje klimat, jest swego rodzaju obietnicą, zachętą. Problem polega na tym, że na zachęcie się kończy. Stacji radiowych mamy tylko trzy, a miasto choć pozornie otwarte i czekające na to co zrobi Vito jest tak naprawdę piekielnie puste. I nie chodzi mi o przechadzających się ulicami mieszkańców Empire Bay, ale potencjalne atrakcje które miasto może nam zaoferować! Tych po prostu nie ma. Jak ktoś słusznie zauważył na forum V – tu nawet nie można skorzystać z komunikacji miejskiej. To miasto pełne atrap – niedotykalnych stołów bilardowych, bar-widm i trzech czy czterech rodzajów sklepów, które wszystkie są identyczne. Tu nawet nie ma głupawych pobocznych misji, którymi moglibyśmy się pobawić – no chyba, że kogoś bawi dowożenie samochodów w dwa punkty miasta…

Analizując mój wywód można dojść do wniosku, że największym grzechem Mafii jest to, że została wydana PO Grand Theft Auto IV. I nie przekonają mnie twierdzenia, że „Mafia to nie GTA”. Twórcy przyjmując taką, a nie inną formę rozgrywki i lokując ją w takim, a nie innym otoczeniu sami podjęli tą grę. O kształcie świata gier decydują produkcje przełomowe – PONG, Pac-Man, Maniac Mansion, Dune 2, Doom, Diablo etc. Każda z nich zdefiniowała gatunek czy przynajmniej sposób przedstawiania pewnych rzeczy. GTA4 czy się to komuś podoba czy nie pokazało jak zrobić złożony, otwarty świat miasta – z licznymi atrakcjami, metrem, barami, automatami w sklepach, kręglami, bilardem, Internetem etc. Rockstar stworzył żyjące miasto. Miejsce, w którym gracz faktycznie czuł się swobodnie. Od tego momentu każde uboższe przedstawienie żywej tkanki miasta będzie automatycznie skazane na krytykę. Tym bardziej jeśli twórcy kusić nas będą pozorną otwartością owej metropolii! W świecie gier choćby nie wiem jak chcieli tego twórcy nie da się zaklinać rzeczywistości. Tak jak Doom narzucił trójwymiarową perspektywę strzelankom, tak GTA4 zdefiniowało obraz miasta w grach – czy się to ludziom z 2K Czech podoba, czy nie.

Nie przekonuje mnie również argument o skupieniu na warstwie fabularnej, bo i do niej można mieć zastrzeżenia. Przede wszystkim do wykreowanych postaci, a dokładniej mówiąc do samego Vito. Liniowość fabuły i zamknięta konstrukcja rozgrywki sprawia, że gracz nie ma szans na identyfikację z głównym bohaterem. Przemielony przez opowiedzianą historię Vito okazuje się nijaki, bezwolny, bezbarwny. I znów wrócę do produkcji Rockstara. Tam, samo brzmienie tytułu wywołuje w naszych głowach skojarzenie nieokrzesanego Nico Belicka. W przypadku Mafii, po tygodniu od zakończenia zabawy musiałem nieźle się namęczyć, żeby przypomnieć sobie jak nazywał się główny bohater. To chyba nienajlepszy znak…

Nie potrafię pozbyć się równocześnie wrażenia, że Mafia podobnie jak inne wielkie powroty ostatnich lat padła ofiarą własnego marketingu. Głośne tytuły wracają, a każdą taką operację poprzedza gigantyczna kampania zarzucająca nas materiałami, obiecująca cuda, nadmuchując bańkę hype’u i oczekiwań. Spece od marketingu robią wszystko aby pokazać piękne opakowanie mówiąc stosunkowo mało o smaku cukierka, który chcą nam wcisnąć. Ma to jeden cel – podbić sprzedaż. Niestety, efektem ubocznym takich operacji są przesadnie rozbudzone nadzieje. Hype wygenerowany przez kampanie reklamowe jest tak wielki, że nadchodzący tytuł (niezależnie od jego jakości) nie ma najmniejszych szans spełnić przesadnych oczekiwań graczy. W przypadku tytułów-legend (a takich powrotów ostatnio nie brakuje) misja ta wydaje się wręcz niemożliwa do zrealizowania. Tak było w przypadku Fallouta 3 czy Starcrafta 2. Aż boję się myśleć co będzie się działo po premierze trzeciego Deus Exa, Maxa Payne’a, Diablo czy Duke’a… Wydaje się, że ofiarą właśnie takiej polityki padła również Mafia.

Wracając do pytania z leadu tego felietonu – Mafia II to hit czy kit? Gdyby ukazała się przed GTA4 zapewne prasa i gracze obdarowaliby ją zasłużonym tytułem Gry Roku. Jednak rok 2010 to już nieco inne realia i choć Mafia wciąż potrafi być atrakcyjną grą, którą należy nazwać co najmniej dobrą to na miano Gry Roku w moich oczach nie zasługuje. Obiecywano coś więcej – spodziewaliśmy się „GTA4 na sterydach” – w latach 40-tych i 50-tych, z dobrą fabułą i wyrazistymi postaciami. Dostaliśmy liniową, nieźle opowiedzianą historię, która nie dość, że nie daje nam wolnej ręki to kończy się w sposób mało wiarygodny i trudny do zaakceptowania pozostawiając gorzki smak produkcji niedokończonej, urwanej lub nastawionej na wyduszenie z nas gotówki za DLC. I tak sobie myślę, że chyba nie to obiecywali mi marketingowcy z 2K…

Bartosz „Jolo” Kotarba